Tháng Năm đến, không chỉ mang theo cái nóng oi ả của mùa hè và tiếng ve râm ran quen thuộc, mà còn chất chứa áp lực thi cử nặng nề cho cả học sinh và phụ huynh. Giai đoạn này không chỉ là cuộc chiến trí tuệ của các em mà còn là thử thách lớn về mặt tinh thần đối với các bậc cha mẹ.
Trong không khí căng thẳng đó, những bất đồng âm ỉ giữa cha mẹ và con cái có nguy cơ bùng nổ, làm lộ ra những rạn nứt tiềm ẩn tưởng chừng như đã được giải quyết.
Mới đây, câu chuyện đầy xót xa của một bà mẹ đơn thân tại Hà Nội về cậu con trai sinh năm 2010 đã thu hút sự chú ý và đồng cảm lớn từ cộng đồng mạng. Theo chia sẻ, trong khi bạn bè đồng trang lứa đang miệt mài ôn luyện cho kỳ thi quan trọng, con trai chị lại chìm đắm trong thế giới ảo của game và mạng xã hội, thức khuya và bỏ bê việc học hành.
Người mẹ đã không ngừng cố gắng bằng nhiều cách: từ nhẹ nhàng khuyên nhủ, thiết lập thời gian biểu sử dụng thiết bị điện tử, đến những buổi trò chuyện chân thành, cùng con tham gia các hoạt động thiện nguyện và trải nghiệm thực tế. Thế nhưng, tình hình vẫn không mấy cải thiện. Cậu bé ngày càng tỏ ra chống đối, thậm chí có những hành vi quá khích như xô đẩy mẹ khi bị tịch thu máy tính. Đỉnh điểm là việc con trai chị từng bỏ học cả ngày, tự ý ngắt nguồn camera giám sát để lén lút chơi game và ngang nhiên tuyên bố chỉ cần “tự do chơi điện tử miễn là làm đủ bài tập cô giao”.
Điều khiến người mẹ đau lòng và lo lắng không chỉ là kết quả kỳ thi tốt nghiệp sắp tới của con, mà còn là những dấu hiệu đáng báo động về sự lệch lạc trong tư duy, đạo đức và thái độ sống của cậu bé. Chị nhận thấy ở con sự thiếu kỷ luật, lòng biết ơn và sự tôn trọng đối với mẹ. Trong lúc tuyệt vọng, chị đã từng nghĩ đến việc cho con nghỉ học để học nghề, thậm chí đưa con đi khám tâm lý, nhưng gánh nặng tài chính đã ngăn cản chị thực hiện điều đó.
“Áp lực của mình không hẳn là kỳ thi tới mà là vấn đề đạo đức, lối sống của con. Con chỉ cần tham gia thi tốt nghiệp, không đỗ trường này thì học trường khác nhưng tư duy, đạo đức, lòng biết ơn và biết tôn trọng kỷ luật của con không có thì học đâu con cũng sẽ phá,” người mẹ nghẹn ngào chia sẻ.
Sự đồng cảm sâu sắc từ cộng đồng mạng
Ngay sau khi câu chuyện được lan tỏa, đông đảo người dùng mạng xã hội đã bày tỏ sự thấu hiểu và đồng cảm sâu sắc với hoàn cảnh của người mẹ. Rất nhiều phụ huynh thừa nhận bản thân cũng từng trải qua những tình huống tương tự, khi những kỳ vọng và lo lắng cho tương lai của con cái dần nhường chỗ cho cảm giác bất lực và tổn thương trước sự chống đối và xa cách của chính những đứa con mình yêu thương nhất.
Nhiều bình luận thể hiện sự xúc động và đồng cảm: “Đọc xong bài viết mà thấy nghẹn ngào. Mình cũng đã trải qua cảm giác tương tự khi con vào lớp 12. Hồi đó, mình luôn nhắc nhở con học hành chăm chỉ, nhưng càng khuyên thì con càng cáu giận và thậm chí có lúc còn nói những lời làm mình tổn thương.”; “Có lẽ không có gì buồn hơn khi nhìn thấy con cái mình không nhận ra sự quan tâm và hy sinh của mình. Đồng cảm với mẹ, mẹ cố gắng lên nhé!”; “Con trai tôi cũng chỉ lo game, bạn bè, không tập trung học. Cảm giác bất lực khi con không hiểu mẹ thật sự rất buồn. Hy vọng con sẽ thay đổi khi trưởng thành.”; “Đọc bài viết, tôi nhớ lại chính mình khi còn trẻ, cũng chống đối cha mẹ. Khi trưởng thành mới nhận ra tất cả những gì cha mẹ làm là vì mình. Mong những phụ huynh kiên nhẫn, con sẽ hiểu sau này.”; “Mẹ phải cố gắng lên, con ở độ này ‘ẩm ương’ lắm, phải đồng hành cùng con chứ đừng buông tay con mẹ nhé.”
Bên cạnh đó, nhiều ý kiến cũng chỉ ra rằng, giai đoạn con cái bước vào tuổi dậy thì, đặc biệt là khi đối diện với kỳ thi quan trọng, không chỉ học sinh chịu áp lực mà cha mẹ cũng phải đối mặt với những thách thức không nhỏ. Việc nuôi dạy con trong giai đoạn này giống như đi trên sợi dây mong manh, chỉ một sai sót nhỏ cũng có thể đẩy mối quan hệ gia đình vào tình trạng căng thẳng kéo dài.
Một số người chia sẻ: “Thực sự là giai đoạn này chẳng dễ dàng gì. Con cần sự kiên nhẫn, nhưng đôi khi chính mình cũng quá căng thẳng và dễ nổi giận. Tất cả những lo lắng, áp lực thi cử đổ dồn lên vai cả gia đình, nhưng không phải ai cũng biết cách chia sẻ và thấu hiểu”; “Nuôi dạy con tuổi dậy thì đã khó, thêm chuyện thi cử càng làm tăng thêm sự căng thẳng. Không ai dạy chúng ta cách cân bằng giữa việc hỗ trợ con học hành và giữ mối quan hệ tình cảm gia đình”; “Chưa bao giờ thấy rõ ràng hơn áp lực của cha mẹ trong giai đoạn này”; “Thật sự rất thương người mẹ trong bài viết. Có những lúc mình cảm thấy mệt mỏi và thất vọng đến mức muốn buông xuôi, nhưng cuối cùng lại không thể.”
Lời khuyên cho cha mẹ khi con có hành vi chống đối
Khi đối diện với những hành vi chống đối, thiếu lễ phép hoặc vi phạm các chuẩn mực đạo đức của con cái, các bậc cha mẹ cần giữ bình tĩnh để phản ứng một cách thấu đáo thay vì hành động theo cảm xúc nhất thời.
Tiến sĩ Laura Markham từ Đại học Columbia cho rằng, việc cha mẹ nổi giận và la mắng chỉ khiến trẻ học theo cách phản ứng tiêu cực tương tự. Thay vào đó, hãy xem đây là cơ hội để giáo dục, trò chuyện và thấu hiểu con sâu sắc hơn. Giáo sư Daniel Siegel của UCLA chỉ ra rằng, hành vi chống đối thường xuất phát từ những cảm xúc chưa được thấu hiểu. Có thể con đang chịu áp lực học tập, bị bạn bè bắt nạt, hoặc đơn giản là đang cố gắng khẳng định bản thân. Vì vậy, cha mẹ nên dành thời gian lắng nghe, đặt câu hỏi và tìm hiểu cặn kẽ nguồn gốc cảm xúc của con.
Song song với việc thấu hiểu, việc thiết lập các giới hạn rõ ràng cũng vô cùng quan trọng. Chuyên gia giáo dục Jane Nelsen, tác giả của cuốn sách “Kỷ Luật Tích Cực”, nhấn mạnh rằng kỷ luật không phải là hình phạt mà là công cụ giúp trẻ học cách cư xử tốt hơn trong tương lai. Cha mẹ cần kiên định với những nguyên tắc đã đặt ra, ví dụ như “Con có quyền không đồng ý, nhưng không được hét vào mặt bố mẹ,” đồng thời đưa ra những hậu quả hợp lý thay vì những hình phạt mang tính cảm xúc.
Ngoài ra, cha mẹ cần chủ động dạy con những kỹ năng thay thế cho hành vi tiêu cực. Thay vì chỉ nói “không được,” hãy hướng dẫn con cách diễn đạt cảm xúc một cách phù hợp, cách ứng xử trong các tình huống mâu thuẫn, hoặc cách giải quyết xung đột với người khác.
Cuối cùng, yếu tố then chốt là xây dựng sự kết nối bền vững với con thay vì cố gắng kiểm soát mọi hành động của trẻ. Tiến sĩ Becky Kennedy nhấn mạnh rằng, trẻ sẽ có xu hướng cư xử tốt hơn khi chúng cảm nhận được rằng mình là người tốt trong mắt cha mẹ. Sự gần gũi, yêu thương và tôn trọng từ cha mẹ sẽ tạo động lực để trẻ sẵn sàng thay đổi. Khi cha mẹ dành thời gian chất lượng để trò chuyện, vui chơi và đồng hành cùng con, mối quan hệ gia đình sẽ trở nên khăng khít hơn, và những hành vi tiêu cực cũng sẽ dần được cải thiện.
Tóm lại, con cái không cần những người cha mẹ hoàn hảo, mà cần những người lớn sẵn lòng đồng hành và sửa sai cùng con. Hành vi chống đối không phải là dấu chấm hết cho mối quan hệ, mà là một tín hiệu để bắt đầu một hành trình nuôi dạy con đầy kiên nhẫn, bao dung và tình yêu thương.
