Influencer công nghệ nổi tiếng He Shijie, được biết đến rộng rãi trên mạng với tên tài khoản “Thầy ơi, em tên là He”, đang phải đối mặt với làn sóng phản đối dữ dội và lượng người theo dõi sụt giảm nghiêm trọng sau khi tuyên bố sẽ không còn chấm điểm 5 sao cho tài xế công nghệ trừ khi dịch vụ “thật sự xuất sắc”.
Vụ việc bắt nguồn từ một bài đăng trên Weibo vào ngày 11 tháng 4 vừa qua, trong đó chàng trai 26 tuổi này chia sẻ rằng trước đây anh thường đồng ý với đề nghị chấm 5 sao của tài xế, nhưng thực tế lại không thực hiện. Anh tuyên bố từ nay sẽ chỉ đơn giản nói: “Xin lỗi, tôi không muốn”, rồi rời xe – một hành động mà anh gọi là “thực hành sự trung thực và lòng can đảm”. Bài đăng này sau đó đã bị xóa.
He Shijie hiện có hơn 12 triệu người theo dõi trên nền tảng video Bilibili và được xem là một trong những influencer công nghệ có tầm ảnh hưởng lớn nhất tại Trung Quốc. Tuy nhiên, phát ngôn mới nhất của anh đã bị nhiều người cho là thiếu tinh tế và không đồng cảm, đặc biệt trong bối cảnh ngày càng có nhiều sự cảm thông từ công chúng dành cho lực lượng lao động làm việc trong nền kinh tế gig.
Gig workers, hay những người làm việc tự do, không có hợp đồng dài hạn, bao gồm tài xế xe công nghệ, người giao hàng (shipper), thường có thu nhập phụ thuộc lớn vào đánh giá từ khách hàng. He Shijie nổi lên từ năm 2019 nhờ một video thử nghiệm mạng 5G tại Trung Quốc và trở nên nổi tiếng rộng rãi hơn sau cuộc phỏng vấn với CEO Apple Tim Cook vào năm 2021. Kênh Bilibili của anh chủ yếu chia sẻ các bài đánh giá thiết bị công nghệ, thử nghiệm thiết kế và các nội dung giải thích về công nghệ hướng đến đối tượng khán giả trẻ.
Mặc dù một số người ủng hộ sự “giao tiếp trung thực” mà He Shijie đề cao, đa phần cư dân mạng lại cho rằng anh đang cư xử thiếu sự đồng cảm đối với những người lao động vất vả. Một bình luận trên Weibo viết: “Anh ấy có quyền chấm sao tùy ý, nhưng không cần biến chuyện đó thành một cuộc thập tự chinh đạo đức”. Một người khác nói thêm: “Từ chối cấp trên mới cần dũng khí thật sự. Từ chối người yếu thế hơn mình thì chỉ thấy kiêu căng”.
Cơn giận dữ từ cộng đồng mạng đã lan rộng, khiến He Shijie mất hơn 21.000 lượt theo dõi trên chính nền tảng Bilibili, nơi đã giúp anh trở nên nổi tiếng. Nhiều người cũng chỉ ra sự mỉa mai trong câu chuyện này: một nhà sáng tạo nội dung sống dựa vào lượt thích và tương tác thuật toán lại đi khuyên người khác không nên “ban phát” sự ủng hộ mang tính biểu tượng. Hậu quả là hàng trăm nghìn người dùng đã ngừng nhấn thích các video của anh.
Trước He Shijie, những người có ảnh hưởng khác tại Trung Quốc như “vua son môi” Li Jiaqi – một trong những livestreamer thương mại điện tử lớn nhất – và Yang Yue – một nhà sáng tạo nội dung hàng đầu trên Douyin (phiên bản TikTok của Trung Quốc) – cũng từng phải trả giá đắt vì những phát ngôn thiếu sự đồng cảm.
Trong những năm gần đây, dư luận Trung Quốc ngày càng thể hiện sự cảm thông sâu sắc đối với tầng lớp lao động, đặc biệt là nhóm gig workers đang phải chịu nhiều áp lực từ giờ làm việc kéo dài, thu nhập bấp bênh và sự phụ thuộc gần như hoàn toàn vào đánh giá của khách hàng. Việc chấm điểm dưới 5 sao – ngay cả khi dịch vụ ở mức ổn – cũng có thể khiến tài xế bị giảm thu nhập đáng kể, vì các nền tảng thường tính toán điểm chất lượng dịch vụ một cách khắt khe. Trong khi đó, tài xế hầu như không có cách nào để phản hồi hay khiếu nại nếu bị đánh giá không công bằng. Thậm chí, truyền thông nhà nước cũng đã lên tiếng, kêu gọi các nền tảng gọi xe cần áp dụng các cơ chế bảo vệ tài xế khỏi những đánh giá tùy tiện hoặc mang tính trừng phạt. Vụ việc của He Shijie một lần nữa cho thấy sự nhạy cảm của dư luận đối với vấn đề quyền lợi của người lao động trong nền kinh tế gig.
