Vĩnh biệt đạo diễn, NSND Phạm Thị Thành – người dành cả cuộc đời cho sân khấu Việt Nam
Sân khấu Việt Nam vừa tiễn biệt một tên tuổi lớn khi NSND, đạo diễn Phạm Thị Thành ra đi ở tuổi 85. Theo thông tin từ NSND họa sĩ Doãn Châu, sáng 4/9, nữ đạo diễn trút hơi thở cuối cùng sau thời gian dài chống chọi với tuổi già, để lại niềm tiếc thương vô hạn cho giới nghệ sĩ và khán giả yêu sân khấu. Sinh ngày 24/9/1941, bà không chỉ là đạo diễn sân khấu đương đại nổi bật mà còn từng giữ nhiều cương vị quan trọng như Giám đốc Nhà hát Tuổi Trẻ, Cục phó Cục Nghệ thuật Biểu diễn. Trước khi nghỉ hưu vì tuổi tác và bệnh tật, bà còn đảm nhiệm vai trò Phó Giám đốc Trung tâm nghiên cứu bảo tồn và phát huy văn hóa dân tộc, Phó Chủ tịch Hội Liên hiệp Văn học Nghệ thuật Hà Nội, Chủ tịch Hiệp hội Câu lạc bộ UNESCO Việt Nam.
Sinh ra trong một gia đình có truyền thống khoa bảng, NSND Phạm Thị Thành mang trong mình cả dòng chảy lịch sử và văn hóa. Thân phụ bà, cụ Phạm Khắc Hòe, quê ở Đức Thọ (Hà Tĩnh), từng là nhân vật quan trọng trong giai đoạn lịch sử đặc biệt của dân tộc. Chính ông là người có công lớn trong việc vận động vua Bảo Đại thoái vị năm 1945, đồng thời là tác giả của bản chiếu thoái vị nổi tiếng, được Chủ tịch Hồ Chí Minh tin tưởng. “Chính ông Phạm Khắc Hòe là người có công lớn trong việc vận động vua Bảo Đại thoái vị và được Chủ tịch Hồ Chí Minh rất tin tưởng” – điều đó khiến bà Thành luôn tự hào về người cha thân yêu, dù những kỷ niệm trực tiếp bên cha không nhiều. Mẹ của bà là người phụ nữ xinh đẹp xứ Huế, là em ruột nhà thơ Ưng Bình Thúc Dạ Thị, cháu của thi sĩ Miên Thẩm, đồng thời là chắt nội của vua Minh Mạng. Từ mẹ, NSND Phạm Thị Thành được thừa hưởng chất giọng ngọt ngào và niềm say mê nghệ thuật biểu diễn. “Chính người mẹ đã trực tiếp hướng dẫn Phạm Thị Thành chọn nghệ thuật biểu diễn để theo đuổi suốt cuộc đời”, và từ thuở ấu thơ bà đã ấp ủ giấc mơ sân khấu.
Trong những năm tháng tuổi trẻ, khi mới 16 tuổi, bà đã rong ruổi cùng các đoàn văn công và bắt đầu chặng đường gắn bó trọn vẹn với nghệ thuật. Cũng chính trong giai đoạn mơ mộng ấy, bà đem lòng yêu NSND Đào Mộng Long – người nghệ sĩ hơn mình gần 30 tuổi, một câu chuyện tình đầy cảm xúc và nhiều trăn trở.
Năm 1970, Nhà nước cử bà sang Nga học đạo diễn sân khấu. Sau 7 năm rèn luyện tại môi trường nghệ thuật chuyên nghiệp, bà trở về Việt Nam với hoài bão xây dựng một sân khấu mới cho thế hệ trẻ. Cùng với đạo diễn Hà Nhân, bà viết đề án thành lập Nhà hát Tuổi Trẻ – một dấu mốc quan trọng của sân khấu hiện đại. Đến năm 1987, Nhà hát Tuổi Trẻ chính thức ra đời, trong đó bà Hà Nhân giữ vị trí Giám đốc, còn Phạm Thị Thành trở thành Phó Giám đốc.
Ngày đầu tuyển sinh của Nhà hát ghi dấu ấn đặc biệt khi có tới hơn 1.200 thí sinh tham dự nhưng ban tổ chức chỉ lựa chọn được 20 gương mặt xuất sắc nhất. Từ khóa học đầu tiên ấy, nhiều tên tuổi lớn đã trưởng thành và gắn bó với sân khấu Việt Nam, như NSND Lan Hương, NSND Lê Khanh, NSƯT Chí Trung, NSND Minh Hằng, NSƯT Ngọc Huyền, NSND Anh Tú, NSƯT Đức Hải… Những nghệ sĩ này sau này đều trở thành trụ cột trong đời sống sân khấu, minh chứng cho tầm nhìn và công lao đào tạo của bà.
Suốt sự nghiệp, NSND Phạm Thị Thành đã đồng hành cùng sân khấu Việt Nam trong giai đoạn đầy biến động: từ thời hoàng kim, thời bao cấp cho tới khi đất nước bước vào nền kinh tế thị trường. Bà từng gần gũi, học hỏi và cộng tác với nhiều bậc tiền bối như Thế Lữ, Song Kim, Nguyễn Đình Nghi…, chứng kiến biết bao niềm vui, nỗi buồn, nước mắt và nụ cười của giới nghệ sĩ sân khấu.
Sự ra đi của bà để lại khoảng trống lớn trong lòng đồng nghiệp và khán giả. Nhiều nghệ sĩ bày tỏ sự xúc động khi nhắc đến người đạo diễn tận tụy, tâm huyết, cả đời chỉ nghĩ đến việc cống hiến cho sân khấu. Giới sân khấu Việt Nam sẽ luôn nhớ đến bà như một nữ đạo diễn tài năng, một nhà quản lý tận tâm và là người gieo mầm cho bao thế hệ nghệ sĩ trẻ.
NSND Phạm Thị Thành ra đi, nhưng di sản bà để lại sẽ còn mãi. Từ những vở kịch, những thế hệ học trò cho tới tinh thần cống hiến hết mình, tất cả đều trở thành dấu ấn không thể phai nhòa trong lịch sử sân khấu nước nhà.
