Kate Wenqi Zhu, nghiên cứu sinh tại Đại học Oxford (Anh), vừa giành giải nhì tại Giải thưởng Leslie Fox 2025 – một trong những giải danh giá nhất thế giới dành cho các nhà toán học trẻ. Tuy nhiên, sau thành tích đáng tự hào này, cô một lần nữa trở thành tâm điểm chú ý với cả những lời khen ngợi lẫn ánh mắt nghi ngờ về năng lực chỉ vì “quá xinh”, theo Shanghai Daily.
Từ cô bé bị bắt nạt đến nghiên cứu sinh Oxford
Sinh ra ở thành phố Thâm Quyến (Trung Quốc), Kate Wenqi Zhu từng là nạn nhân của bắt nạt học đường. Sau một thời gian nghỉ học để hồi phục tinh thần, cô đã thôi học ở trường. Mẹ Zhu, từng là học sinh xuất sắc của chương trình Tài năng trẻ thuộc Đại học Khoa học và Công nghệ Trung Quốc, quyết định nghỉ việc để dạy con tại nhà. Cha cô khi đó là tiến sĩ ngành Khoa học Máy tính. Trong vòng 2 năm, cha mẹ đã lồng ghép toán học vào những trò chơi, bữa ăn và cuộc trò chuyện hàng ngày, giúp Zhu tiếp thu khối lượng kiến thức tương đương 6 năm phổ thông.
Khi 12 tuổi, dù không có bằng tiểu học hay trung học, Zhu được Trường Quốc tế Thâm Quyến nhận vào học. Ba năm sau, cô trở thành nữ sinh Trung Quốc trẻ nhất theo học ngành Toán tại Đại học Oxford. Zhu tốt nghiệp năm 2011, sau đó bước chân vào ngành tài chính tại Hong Kong và làm việc cho JPMorgan với mức lương hàng triệu nhân dân tệ mỗi năm. Tuy nhiên, công việc áp lực không mang lại hạnh phúc.
“Ngày nào tôi cũng khóc sau giờ làm. Tôi cứ tự hỏi: ‘Đây có phải là cuộc sống tôi muốn không?'”, Zhu kể lại. Sau khi được chẩn đoán trầm cảm, cô quyết định quay lại với toán học – điều mang lại cho cô cảm giác bình yên. “Mỗi lần muốn khóc, tôi lại tìm đến toán. Giải được một bài là lòng tôi dịu lại”, cô chia sẻ. Cuối cùng, Zhu rời bỏ công việc tài chính và trở lại Đại học Oxford để theo học thạc sĩ, sau đó là tiến sĩ.
Bị chỉ trích vì “lệch chuẩn”: “Yêu sự giàu có và còn yêu toán học hơn”
Tháng 3 năm 2022, Zhu chia sẻ video tốt nghiệp thủ khoa ngành Toán trên mạng xã hội Weibo. Video nhanh chóng đạt hơn 1,2 tỷ lượt xem. Thế nhưng, bên cạnh sự chú ý, cô cũng đối mặt với làn sóng chỉ trích. Nhiều người, trong đó có cả một số giáo sư và đại diện tổ chức giáo dục, đặt nghi vấn về khả năng của Zhu chỉ vì vẻ ngoài nổi bật và thường xuyên khoe ảnh đi ăn uống, tận hưởng cuộc sống “sang chảnh” trên mạng xã hội.
Đến khi Zhu giải đúng bài toán do một giáo sư nam đưa ra để “kiểm chứng”, làn sóng công kích mới dịu xuống. “Tôi không làm điều đó để chứng minh mình đúng. Tôi làm vì tôn trọng toán học”, cô khẳng định.
Sự việc khiến Zhu nhận ra rằng phụ nữ làm khoa học, nhất là khi còn trẻ và cuốn hút, dễ bị hoài nghi hơn. Nhưng thay vì im lặng, cô tiếp tục chia sẻ cuộc sống cá nhân qua vlog và giữ vững quan điểm: “Tôi yêu sự giàu có và còn yêu toán học hơn. Tôi tin mình có thể vừa làm tài chính vừa theo đuổi đam mê thuần túy”.
Việc trở thành người Trung Quốc duy nhất đoạt giải tại Giải thưởng Leslie Fox – giải thưởng quốc tế uy tín dành cho các nhà toán học trẻ dưới 31 tuổi – vào đầu năm nay chứng minh cho nỗ lực của Zhu. Hiện cô là nghiên cứu sinh tiến sĩ tại Oxford, nhận học bổng toàn phần và chuẩn bị bắt đầu chương trình hậu tiến sĩ kéo dài 2 năm. Hai công trình nghiên cứu của cô đã được đăng trên Mathematical Programming, một trong những tạp chí hàng đầu trong lĩnh vực tối ưu hóa toán học.
Dù thu nhập hiện tại thấp hơn rất nhiều so với thời còn làm tài chính, Zhu không bận tâm. “Mục tiêu không phải là kiếm thật nhiều tiền mỗi năm, mà là trở thành người như mình mong muốn trong 30 hay 50 năm nữa”, cô nói thêm. Zhu cũng ấp ủ kế hoạch trở về Trung Quốc để đóng góp cho nghiên cứu và giáo dục toán học. Với cô, toán học không bao giờ rời bỏ mình. Và giờ, cô muốn dùng toán để hồi đáp cuộc đời.
