Những ngày qua, bên cạnh “drama” bộ lòng lợn dài 40 mét, cư dân mạng còn “xoắn não” với câu hỏi: rốt cuộc thì món lòng non đặc biệt kia phải gọi là “lòng xe điếu” hay “lòng se điếu” mới đúng chính tả? Cuộc tranh cãi nảy lửa này đã thu hút sự chú ý của cả giới ẩm thực lẫn các nhà ngôn ngữ học.
Theo “Từ điển Tiếng Việt” của GS Hoàng Phê, “xe điếu” là một danh từ chỉ một ống dài và nhỏ cắm vào điếu thuốc lào. Điều đáng chú ý là từ điển này hoàn toàn không ghi nhận cụm từ “se điếu”.
Chuyên gia ẩm thực “nghiêng về” “lòng se điếu”
Trái với từ điển, chuyên gia ẩm thực Nguyễn Phương Hải lại “đặt cược” vào phương án “lòng se điếu” mới là cách gọi đúng. Anh giải thích rằng “se điếu” có thể bắt nguồn từ hình dáng đặc trưng của đoạn lòng này – đặc khít và chặt lại, nên được gọi là “se”. Thậm chí, anh Hải còn tiết lộ một thông tin gây sốc là bản thân không bao giờ ăn phần lòng này vì cho rằng nó cực kỳ bẩn và thường xuất hiện khi lợn có vấn đề về tiêu hóa, đầy giun sán. Tuy tiềm ẩn nguy cơ, nhưng nhiều người vẫn “săn lùng” món này vì độ đặc, dày và giòn đặc biệt của nó.
Nhà ngôn ngữ học “khăng khăng” “lòng xe điếu” mới chuẩn
Tuy nhiên, dưới góc độ ngôn ngữ học, GS.TS Trần Trí Dõi lại chắc như đinh đóng cột rằng “viết ‘lòng xe điếu’ mới đúng chính tả”. Ông lý giải rằng để xác định từ nào đúng, cần dựa vào các từ điển tiếng Việt uy tín. Theo GS.TS Trần Trí Dõi, “lòng xe điếu” là một cụm từ ghép mượn ý, chỉ hình dáng của đoạn lòng giống với cái xe điếu. Trong đó, “lòng” là danh từ, còn “xe điếu” đóng vai trò tính từ, chỉ đặc tính của đoạn lòng.
Cùng quan điểm, ông Hoàng Tuấn Công, tác giả cuốn “Từ điển tiếng Việt của GS Nguyễn Lân – Phê bình và khảo cứu”, cũng nghiêng về cách viết “lòng xe điếu”. Trên trang cá nhân, ông Công cho rằng dù cách giải thích tên gọi “lòng xe điếu” có thể chưa hoàn toàn ổn, nhưng về mặt chính tả thì phải viết là “xe điếu“, chứ không phải “se điếu”.
Một giảng viên tiếng Việt tại Trường đại học Khoa học xã hội và Nhân văn (Đại học Quốc gia Hà Nội) cũng đưa ra một lý giải thú vị về sự tranh cãi này. Theo vị này, nguyên nhân có thể xuất phát từ việc ở miền Bắc, nhiều người phát âm “se” và “xe” khá giống nhau, dẫn đến sự lẫn lộn trong cách gọi. Ông cũng nhắc đến tính “võ đoán” của ngôn ngữ, nghĩa là không phải lúc nào cũng có thể giải thích một cách logic tại sao một vật hay khái niệm lại được gọi bằng một từ nhất định. Tuy nhiên, vị giảng viên này cũng “chốt hạ” rằng theo từ điển, “lòng xe điếu” vẫn là cách viết đúng chính tả hơn.
Như vậy, có thể thấy, dù có những lý giải thú vị từ góc độ ẩm thực, nhưng về mặt ngôn ngữ học và theo từ điển tiếng Việt, “lòng xe điếu” vẫn được xem là cách viết đúng chính tả. Cuộc tranh cãi này một lần nữa cho thấy sự phong phú và đa dạng của tiếng Việt, cũng như những góc nhìn khác nhau xoay quanh một từ ngữ tưởng chừng như đơn giản.
