Tuần này, Mark Zuckerberg, CEO của tập đoàn Meta, đã phải ra trước tòa để trình bày và bảo vệ công ty trước những cáo buộc từ Ủy ban Thương mại Liên bang Mỹ (FTC). FTC cho rằng Meta đã thực hiện các thương vụ mua lại các nền tảng mạng xã hội đối thủ nhằm thiết lập vị thế độc quyền trên thị trường trực tuyến.
Phiên điều trần kéo dài hai ngày này tập trung vào lời giải thích của Zuckerberg về hai thương vụ mua lại mang tính bước ngoặt trong lịch sử phát triển của Meta: việc sáp nhập Instagram và WhatsApp.
Đây được xem là một trong những thử thách pháp lý lớn nhất mà Zuckerberg từng đối mặt. Nếu FTC giành chiến thắng, Meta có thể sẽ buộc phải tiến hành chia tách, biến Instagram và WhatsApp thành các công ty hoạt động độc lập. Điều này sẽ gây ra những thay đổi sâu sắc đối với mô hình kinh doanh quảng cáo trực tuyến cốt lõi của Meta, đồng thời định hình lại hoàn toàn bối cảnh mạng xã hội trên toàn thế giới.
Hiện tại, Meta dựa vào con số ấn tượng 3,3 tỷ người dùng hàng ngày trên tất cả các nền tảng của mình như một yếu tố then chốt để thu hút quảng cáo – một lĩnh vực đã mang về cho công ty hơn 160 tỷ đô la doanh thu chỉ riêng trong năm ngoái.
Tuy nhiên, trong phần mở đầu của phiên điều trần, phía chính phủ Mỹ liên tục nhấn mạnh rằng số lượng người dùng khổng lồ này không đơn thuần là kết quả của thành công tự nhiên, mà là do sự thiếu vắng các lựa chọn thay thế đáng kể cho người tiêu dùng. Đại diện của FTC khẳng định: “Người dùng không có sự lựa chọn hợp lý nào khác ngoài các nền tảng thuộc sở hữu của Meta.”
Đáp lại, đội ngũ luật sư của Meta cho rằng các nền tảng của công ty vẫn đang phải đối mặt với sự cạnh tranh gay gắt trong lĩnh vực mạng xã hội. Họ cũng lưu ý rằng các thương vụ mua lại này đã được các cơ quan quản lý có thẩm quyền phê duyệt từ nhiều năm trước.
Ngược lại, FTC cáo buộc rằng các thương vụ thâu tóm này được thực hiện với mục đích ngăn chặn Meta phải cạnh tranh với các đối thủ tiềm năng trong tương lai – bằng cách mua lại họ trước khi họ có cơ hội phát triển mạnh mẽ. Một email được cho là do chính Zuckerberg gửi vào năm 2011 cho các giám đốc điều hành của Facebook đã được đưa ra làm bằng chứng. Trong email này, Zuckerberg giải thích rằng lý do mua lại Instagram là vì dự án phát triển ứng dụng “Facebook Camera” của công ty vào thời điểm đó đang gặp nhiều khó khăn.
Zuckerberg viết: “Trong khi chúng ta vẫn đang cố gắng hoàn thiện mọi thứ, Instagram đã nổi lên như một đối thủ lớn và thực sự đáng lo ngại trong lĩnh vực ảnh trên thiết bị di động – một lĩnh vực mà chắc chắn sẽ trở thành tương lai của ảnh kỹ thuật số.”
Cuối cùng, Facebook đã hoàn tất việc mua lại Instagram vào tháng 4 năm 2012.
FTC đã đặt câu hỏi với Mark Zuckerberg về sự thay đổi của Facebook – từ một nền tảng ban đầu được thiết kế để kết nối bạn bè và gia đình, trở thành một mạng xã hội ngày càng tập trung vào việc hiển thị nội dung từ các nguồn bên ngoài, chẳng hạn như việc giới thiệu các tính năng như bảng tin (news feed) và các nhóm (groups).
Zuckerberg thừa nhận: “Thực tế là theo thời gian, phần ‘nội dung mà người dùng quan tâm’ đã được phát triển mạnh mẽ hơn so với phần ‘kết nối với bạn bè’. Người dùng hiện tại tương tác với nhiều nhóm và các loại nội dung khác nhau hơn là chỉ với bạn bè. Mức độ tương tác với bạn bè đã giảm đi đáng kể, nhưng đó vẫn là một yếu tố mà chúng tôi quan tâm.”
Tuy nhiên, phần lớn lời khai của Zuckerberg tập trung vào các tính năng nhắn tin được tích hợp trong nhiều ứng dụng của Meta – từ Facebook, Instagram đến WhatsApp. Đây được cho là yếu tố then chốt trong cách FTC định nghĩa “thị trường” mà Meta bị cáo buộc đang nắm giữ vị thế thống trị.
Zuckerberg lập luận rằng tính năng nhắn tin có mối quan hệ “cộng sinh” với các dịch vụ lớn hơn của Facebook, vì nó cho phép người dùng chia sẻ nội dung mà họ thấy thú vị với bạn bè của mình. Lời khai này được đưa ra sau khi luật sư của FTC hỏi Zuckerberg liệu ông có coi tính năng nhắn tin như một phần “bổ trợ” cho dịch vụ cốt lõi của nền tảng hay không.
Trong một diễn biến khác, Zuckerberg cũng thừa nhận về một chuỗi email trao đổi vào năm 2022 với Giám đốc Sản phẩm Chris Cox và Chủ tịch Facebook Tom Alison. Theo mô tả của luật sư Daniel Matheson từ FTC, trong đó, Zuckerberg đã “thảo luận về các chiến lược mà Meta có thể áp dụng để đảm bảo Facebook vẫn duy trì một tầm nhìn rõ ràng, trong bối cảnh lo ngại rằng nền tảng này đang mất dần sức hút văn hóa”, ám chỉ sự suy giảm về mức độ phổ biến của Facebook so với Instagram và các nền tảng khác như TikTok.
Zuckerberg nói: “Nhìn chung, đó là một bản tóm tắt chính xác.”
