Trào lưu “thối não kiểu Italy” đang gây sốt chóng mặt trên TikTok, với những nhân vật AI kỳ dị và nội dung phi logic. Tuy nhiên, giới chuyên gia cảnh báo đây không chỉ là chuyện “meme đùa cho vui” mà thực chất được xem như một dạng thức ăn nhanh trên mạng xã hội, ảnh hưởng tiêu cực đến sự phát triển tư duy và có thể gây “thối não” theo đúng nghĩa đen.
Vũ trụ “thối não kiểu Italy” và sự hấp dẫn khó hiểu
Tháng 9 năm 2023, TikTok bắt đầu lan truyền mạnh mẽ hình ảnh những nhân vật AI quái dị như vũ công ba lê đầu tách cà phê tên Ballerina Cappuccina, cá mập đi giày Nike tên Tralalero Tralala, hay máy bay ném bom đầu cá sấu tên Bombardiro Crocodillo. Những meme này đặc biệt ở chỗ chúng không có cốt truyện, logic hay thông điệp cụ thể nào, và chính điều này lại khiến người xem không thể ngừng lướt. Đây chính là vấn đề.
Theo bác sĩ thần kinh Andreana Benitez (Đại học Y South Carolina, Mỹ), các nội dung này giống như “thức ăn nhanh cho não” – hấp dẫn, gây nghiện nhưng lại thiếu dinh dưỡng cho tư duy. Một vài video giải trí không phải chuyện to tát, nhưng việc lướt không ngừng hàng giờ trên TikTok, YouTube Shorts, Instagram Reels sẽ khiến não bộ kiệt sức. Điều này đặc biệt nguy hiểm đối với giới trẻ, những người vẫn đang trong giai đoạn hoàn thiện hệ thần kinh và khả năng điều tiết cảm xúc.
“Thối não” theo nghĩa đen: Nguy cơ tổn hại sức khỏe tâm lý
Dữ liệu từ Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Mỹ (CDC) cho thấy hơn một nửa thiếu niên Mỹ dành trên 4 giờ mỗi ngày để nhìn màn hình. Nghiên cứu năm 2024 từ chương trình ABCD (Phát triển nhận thức não bộ thanh thiếu niên) cũng chỉ ra rằng giới trẻ sử dụng mạng xã hội nhiều có nguy cơ cao gặp các vấn đề về tâm lý như rối loạn lo âu, mất ngủ, rối loạn hành vi, đau đầu, chóng mặt. Lúc này, “thối não” là từ có thể được sử dụng theo nghĩa đen để mô tả tình trạng suy giảm chức năng nhận thức.
Tuy nhiên, nguy hiểm lớn nhất lại đến từ chính cảm giác “vô hại” của những nội dung như “vũ trụ thối não”. Người ta thường xem đó là meme cho vui mà không nhận ra mình đang mất dần năng lực phân tích, tập trung và phản biện. TS Costantino Iadecola, giám đốc Viện nghiên cứu não và tâm trí gia đình Feil (Trung tâm y tế Weill Cornell, New York, Mỹ), cho biết: “Để não bộ phát triển, con người cần chủ động tham gia vào các tình huống cuộc sống đa dạng, điều không thể đạt được nếu sử dụng điện thoại. Nhiều người đang thay thế các tương tác đời sống bằng nội dung rác trên mạng xã hội và dần mất khả năng tư duy”.
Vũ trụ “thối não kiểu Italy”: Lan rộng không giới hạn và mặt tối tiềm ẩn
Vũ trụ “thối não kiểu Italy” bắt đầu phổ biến trên mạng xã hội từ tháng 9 năm 2023. Ballerina Cappuccina, vũ công ba lê với đầu là tách cà phê, là nhân vật đầu tiên từ video của TikToker người Romania Susanu Sava-Tudor, đạt hơn 45 triệu lượt xem. Các nhân vật khác như Tung Tung Tung Sahur (người gỗ cầm gậy) hay Lirili Larilà (sinh vật lai giữa cây xương rồng và voi) cũng góp phần mở đầu trào lưu.
Vũ trụ này mở rộng không theo bất kỳ logic nào. Người dùng TikTok liên tục sáng tạo thêm nhân vật, mối quan hệ, thậm chí là “con cái” của các nhân vật cũ. Chúng vừa kỳ quái vừa dễ lan truyền vì ai cũng có thể thêm một đoạn, một lớp nghĩa mới. Giống như chuỗi video “Skibidi Toilet” trước đây, vũ trụ “thối não” này không còn chỉ nằm trên màn hình. Không ít video lan truyền cho thấy cảnh học sinh vẽ hình nhân vật trong lớp, hay hét tên “Tralalero Tralala” như một tiếng gọi đồng bọn.
Giới chuyên môn xem đây là dạng giải trí phi lý (absurdist humor), nơi sự vô nghĩa được tôn vinh như một lời phản kháng với nội dung có cấu trúc truyền thống. Nhưng cũng có mặt tối, một số bản nhạc nền đi kèm nhân vật như Bombardiro Crocodillo chứa yếu tố bài xích, phân biệt chủng tộc. Trào lưu này là lời cảnh tỉnh về tác động tiềm ẩn của nội dung số đến sức khỏe tinh thần và tư duy của người dùng, đặc biệt là thế hệ trẻ.
